- شمر بن افریقیس (شَ مِ)
ابن افریقیس، بانی سمرقند یا اول کسی که آنرا فتح کرده، و قیل انه غزا مدینه السغد فقلعها فقیل شمرکند فعربت سمرقند و اسکان المیم و فتح الراء لحن. (از اقرب الموارد) (منتهی الارب) (ناظم الاطباء). شمر بن افریقیس بن ابرهه بن حارث الرایش از ملوک یمن بر ماوراءالنهر استیلا یافت و شهر سمرکند را بنا کرد. (حبیب السیر چ سنگی ج 1 ص 92). چون ناشر بمرد پس از او کشورش به شمر بن افریقیس بن ابرهه رسید. وی پانصد هزار سپاه گرد کرد و به عراق اندرشد... وی از عراق به سوی چین رفت وچون در راه به سغد رسید، مردم آن دیار گرد آمدند و در سمرقند متحصن شدند و او ایشان را شهربند کرد از هر سوی... و شهر را ویران کرد و آنرا ’شمرکند’ نامید، یعنی ویران شدۀ شمر و تازیان آنرا معرب کردند و سمرقند گفتند. (از احوال و اشعار رودکی ص 124 و 125)